Ik wil bijdragen aan een mooiere wereld. Duurzamer, socialer, menselijker, etc. Jij ook? Nu is praten over veranderingen makkelijk, daadwerkelijk dingen anders doen is is een heel ander verhaal. Hoe kan ik van betekenis zijn en inspelen op ontwikkelingen? Zonder gefrustreerd of teleurgesteld te raken, mezelf te overschreeuwen of een burnout op te lopen? De sleutel is om bewust te worden van wat je nog niet weet. Zoals je bij een ijsberg alleen het topje ervan ziet.
In deze blog laat ik zien hoe je een andere weg in kunt slaan door meer bewustzijn van de hele ijsberg en door dieper je eigen ijsberg in te gaan.
Wat bedoel ik met het topje van de ijsberg?
Ik gebruik de metafoor van de ijsberg om te illustreren dat 90% van de realiteit zich bevindt onder de waterspiegel, en zich aan het zicht onttrekt. Sinds de opkomst van de boekdrukkunst, de industriële- en meer recentelijk de ICT-revolutie, is onze maatschappij zich steeds meer eenzijdig gaan richten op het zichtbare deel van de IESberg. In organisaties draait het dan ook om rationele/IQ- activiteiten, waarbij onze linkerhelft ons gedrag en onze perceptie van de werkelijkheid bepaalt. Daarmee zijn we vaak nog onbewust onbekwaam, blind voor veel werkelijkheden, en daarmee ook voor wat we te doen hebben om de hoog nodige transformatie te maken naar een duurzamere samenleving. We kunnen onze perceptie van realiteit verruimen door meer onze rechter hersenhelft (EQ, emotionele intelligentie) en harthersenen (SQ, spirituele intelligentie) te benutten (*).
In 2012 schreef ik: “Gelukkig is er de laatste tijd meer ruimte voor de gedragskant, hoewel deze vaak nog in de kinderschoenen staat. De mens komt in dit relatie/EQ-perspectief steeds meer centraal te staan. En hoewel ons land daarin voorop loopt, hebben ook wij nog een lange weg te gaan om echt te voelen en te leren hiervan gebruik te maken, en om maatschappij en organisaties te kantelen en ten dienste van mensen te laten staan in plaats van andersom.”
We zijn nu bijna 10 jaar verder en natuurlijk verandert de wereld, of is het meer evolueren? Van een transformatie is in elk geval nog geen sprake. Terwijl de urgentie groter is als ooit. Je zou er moedeloos van worden. Toch ben ik dat niet.
Hoe ga ik om met het gebrek aan verander urgentie?
Vroeger dacht ik dat het hielp om anderen proberen wakker te schudden en af te geven op de gevestigde orde. Daar heb ik in 10 jaar zelfs een heel bedrijf mee opgebouwd. Toch veranderde er structureel weinig. Zeven jaar geleden schreef ik hierover:
Met beperkt succes, want Rutte & co en hun evenknieën uit het bedrijfsleven steken hun kop nog steeds in het zand. De verkramping door er tegenaan te schoppen lijkt zelfs nog groter te worden (**).
Dat afzetten leverde me alleen nog meer frustratie op en ik neigde af te haken, zoals zo velen. Nu weet ik dat dat niet nodig is. Want ik heb ontdekt dat er een duurzame weg voorwaarts is, eentje die wel degelijk perspectief biedt. Maar daarvoor moet je wel dieper kijken dan alleen naar het topje van de ijsberg.
Hoe achterhaal je onderliggende ongewenste patronen?
Zoals Jan Bommerez al jaren propageert: loslaten is een voorwaarde voor transformatie. Vaak doe je dat pas doet als het niet anders kan en je weinig hebt te verliezen. Ook bij mij was het niet eenvoudig mezelf te heruitvinden. Voor een headstrong iemand als ik met stevige afweerpatronen was er veel nodig om mijn alles-controlerende ratio een voor zover mogelijk ‘uit te schakelen’ en echt los te laten. Het is nodig om te ervaren, lichamelijk en emotioneel. Vanuit die ervaring kun je tot nieuwe inzichten komen.
Transitiedeskundige Jan Rotmans zegt hier ook een paar mooie dingen over:
De oorzaak van de grote maatschappelijke en economische vraagstukken waar wij nu mee geconfronteerd worden, gaat ver terug en ligt ten diepste in onszelf, concludeert Rotmans in Omwenteling. Om verder te komen als mens in je persoonlijke transformatie moet je dieper in jezelf graven en verbinding maken met je wezenlijke zelf. Daarvoor moeten we ons eerst los kunnen maken van ons ego dat zich bezighoudt met macht, status en bezit. Net zo goed als je bij systemen een crisis nodig hebt, heb je in je persoonlijke leven ook zo’n kantelmoment nodig.
De angst omarmen en overwinnen kan alleen door dieper in onszelf te zoeken naar wie we werkelijk zijn. Pas dan maken we in onszelf de verbinding tussen hoofd en hart, en ontstaat een gevoel van eenheid. In het realiseren van die verbindingen tussen hoofd en hart ligt de grote uitdaging voor ons allen. Op het moment dat die verbinding tussen hoofd en hart eenmaal tot stand is gekomen, is het proces onomkeerbaar.
Lees het hele artikel hier
Bewustzijn over de hele ijsberg begint dus bij jezelf. Door dieper te gaan. We kunnen bijdragen aan de transformatie door meer onze rechter hersenhelft (EQ, emotionele intelligentie) en harthersenen (SQ, spirituele intelligentie) te benutten. Daarvoor moet je eerst zelf naar binnen, om verbinding te maken met je wezenlijke zelf, dieper de IESberg in, met meer EQ en SQ. Belichaming is namelijk de enige weg naar een meer systemisch, holistisch of integraal bewustzijn. Anders blijft je nog steeds in de afgescheiden of duale wereld leven, in het topje van de ijsberg.
Wat heb ik ontdekt om mee aan de slag te gaan?
Mijn denken (IQ) houdt me voor de gek en houdt de status quo in stand
Een belangrijke eerste stap was me meer bewust te worden van dat het denken mij gevangen hield en – zoals Jan Geurtz in zijn boek Verslaafd aan Denken treffend schrijft – niets anders is dan een verslaving. En ik ben best wel verslaafd aan mijn hoofd. Het is heerlijk daar, ik kan mijn gedachten en creativiteit de vrije loop laten gaan. En mijn honger naar meer kennis is eindeloos. Maar ik ben er ook achter gekomen dat het daar boven vol zit met oordelen, meningen en zelfondermijnende gedachten… Die staan echte veranderingen in de weg. Mijn mind creëert een werkelijkheid die het wil zien en filtert als een gek om maar niet te voelen wat er werkelijk, onderliggend, gaande is.
Waarom zit ik net zoals de meeste kenniswerkers dan toch zo graag in mijn eigen bubbel? Juist ja, omdat het zo fijn is, daar in je eigen illusoire wereld zonder onprettige gevoelens. Wat ook de hardnekkigheid van mensen en onze maatschappij aan het vasthouden van oude mechanismen verklaart. Met veel oude wijn in nieuwe zakken tot gevolg…
Dankzij voelen (EQ) ben ik meer in verbinding met de realiteit
Zo’n 7 jaar geleden kwam ik tot het inzicht dat het onmogelijk is om te veranderen vanuit je afgescheiden hoofd. Daarom zijn veel trainingen en cursussen ook zo zinloos. In deze tijd van stress, burnout en overspannenheid heb ik net zoals velen geleerd meer te gaan luisteren naar mijn gevoelens en mijn lichaam. Dankzij deze verdiepende ervaring zie ik hoe hard mijn controleur aan het werk is. Die wil presteren, succesvol zijn, het goed doen, de boel redden, etc. etc. Alsof ik niet kan stoppen. Door te voelen en vervolgens contact te maken met onderdrukte gevoelens van bijvoorbeeld boosheid of verdriet, kan ik weer bij mezelf komen, in het nu, en in contact met mijn hart. Dankzij meer emotionele intelligentie (EQ) ben ik nu veel meer in verbinding of contact met mijzelf, en daarmee ook met de ander. Een een voorwaarde voor echte verbinding en het zetten van duurzame stappen.
Met zijn (SQ) leef ik pas echt mijn potentieel en kan ik duurzaam bijdragen
Wat heb ik daar ontdekt? Dat presence de sleutel is, zoals Peter Senge zo mooi beschrijft. Dankzij de stap van EQ naar SQ besef ik me steeds meer dat ik onderdeel ben van een groter geheel, en daar geen invloed op heb (*). Het is mijn afgescheiden mind die denkt dat het anders is, en dat is een illusie. Door van duaal denken in eenheidsbewustzijn terecht te komen, doorzie ik veel meer de complexe verwevenheid en samenhang van alles, de onvermijdelijkheid van exponentieel gedoe en accepteer deze realiteit.
Alsof er zich een nieuwe realiteit openbaart door helemaal in het nu te zijn, eentje waar je hoofd niet bij kan. Een reis waarin ik mijn eigen beperkingen heb overwonnen en schijnzekerheden heb durven los te laten. Ik kan uit ervaring spreken dat je op SQ niveau meer in contact bent met de hele realiteit in plaats van een sterk gekleurde of gefilterde werkelijkheid. Waarmee ik echt in mijn potentieel terecht ben gekomen, het leven zich kan ontvouwen en ik pas echt duurzaam kan bijdragen. Duurzaam handelen wordt een way of life. Je kunt niet meer anders.
Wat levert mij dit nu op?
Dankzij inspirerende teachers, fijne support, veel doen, op mijn bek gaan, ervaren, intervisie, lichaamswerk, opstellingenwerk, mindfullness, zenmeditatie en nog veel meer heb ik de transitie van IQ naar EQ en vervolgens naar SQ kunnen maken. Mijn hart doet nu echt mee en ik ervaar veel meer voldoening. Ik hoef niet meer mijn best te doen en hard te werken om het verschil te maken. En dankzij deze congruentie en staat van zijn ben ik inspirerend voor anderen en doe ik wat klopt voor een groter geheel. Daarmee draag ik écht bij een verandering in plaats van er tegen aan te schoppen, af te haken of mezelf voorbij te lopen.
Door mijn eigen reis ben ik nu ook een goede integrale coach en kan ik anderen goed supporten in hun reis. In coachsessies en in begeleiding van groepen ben ik helemaal in mijn kracht en gebeuren er bijzondere dingen. Dingen waar je daarvoor rationeel niet bij kunt. In korte tijd vind er bijvoorbeeld een doorbraak plaats die iemand bevrijd van zijn kind identificaties of trauma’s. Of we rekken het collectieve bewustzijn op door meer afgestemd en aanwezig te zijn in het nu en ons open te stellen voor wat we nog niet weten.
Kortom, we hebben belichaamd SQ bewustzijn hard nodig om zelf weer heel te worden en meer één te zijn met het grotere geheel. Om van daaruit tot nieuwe inzichten te komen en de uitdagingen waar we voor staan het hoofd te bieden!
Kortom, waar wacht je nog op?
Lars Lutje Schipholt
De Katalysator coaching & IESberg intervisie & supervisie
(*) Relatie van IESberg met andere theorieën
De IESberg theorie staat niet op zichzelf en blijkt veel overeenkomsten te vertonen met andere theorieën (Theory-U, Spiral Dynamics, Ego, Why, Flow). Het voert hier te ver om de aangehaalde theorieën uitgebreid te behandelen, maar de rode draad is telkens hetzelfde: om ons voortbestaan niet in gevaar te brengen is een reis dieper de IESberg in noodzakelijk. In termen van Spiral Dynamics hebben we het dan over de stap van geel naar turkoise (zie ook deze blog).
Je kunt ook een relatie leggen met de (omgekeerde) piramide van Maslow: om boven jezelf uit te stijgen moet de basis op orde zijn. En dat is voor velen niet het geval. Er heerst veel onzekerheid en angst, gevoed door IQ-conditioneringen die oordelen, normatief zijn en in tegenstelling tot het EQ- en SQ-perspectief helemaal niet verbinden.
(**) Systeemkrachten onderkennen
Het citaat met Rutte in mijn blog komt uit een blog (deel 1 en deel 2) waarin ik in 2014 al schreef over de zwaar onderschatte invloed van context en systeemdruk. Je kunt Rutte wel vervangen maar dat betekent nog niet dat alles anders wordt. Voor je het weet doen zijn opvolger vergelijkbare dingen om te overleven.